Textes et documents

Édit du roi Lê Thánh Tôn

Chiếu vua Lê Thánh Tôn đi đánh Chiêm Thành

Ngày mồng 6 [tháng 11, năm Canh Dần, Hồng Đức thứ 1, 1470], vua xuống chiếu thân hành đi đánh Chiêm Thành.

Trước đó, người Chiêm Thành ở Thi Nại 1 Bàn La trà Duyệt là con người vú nuôi, giết chúa hắn là Bí Điền mà cướp lấy nước, rồi truyền cho người em là Trà Toàn. Trà Toàn là đứa hung bạo làm càn, dối thần ngược dân, người Chiêm mưu phản, Toàn cũng không nghĩ chi đến, lại còn ngạo mạn kiêu căng, không sửa lễ tiến cống, lăng nhục sứ thần của triều đình, quấy nhiẫu dân biên giới, lừa gạt người Minh để xin viện trợ mà sang ăn cướp.

Vua bèn gọi 26 vạn tinh binh, xuống chiếu thân chinh. Tờ chiếu viết :

« Xưa đức Thái Tổ Cao Hoàng Đế ta dẹp yên loạn lạc gây dựng nước nhà. Thái Tông Văn Hoàng Đế kính trời chăm dân kế chí nối nghiệp, kính nước lớn, thương nước nhỏ. Bên trong thì sửa sang bên ngoài thì đánh dẹp. Cho nên, đến những kẻ mặc xiêm cỏ, búi tóc dùi cũng trèo núi vượt biển má sang chầu, muôn nơi đều mến đức, tám cõi cũng phục uy.

Bọn Chiêm Thành ngu xuẩn kia, thập thò trong hang thỏ, như loài ong độc, được nuôi rồi đốt lại, như giống cầm thú, ăn no lại quên ơn; là kẻ vô đạo lừng khừng, là hạng tiêu tri luẩn quẩn. Thói nhơ nhước sờ sợ, quên thân mình không đất ở, lòng gian ác chất chứa, vạch liều bắn trời cao. Đức Tiên Hoàng ta liền nổi cơn thịnh nộ, tính đến mưu xa, nhưng vì ba năm lặng tiếng bát âm 2 mà công lớn chưa hoàn thành được. Khi Nhân Miếu 3 lên ngôi cả, thì giống nòi chúng rất đông. Nương chốn Cổ Luỹ như hang cầy, cậy thành Chà Bàn như tổ kiến. Điên cuồng mất trí, nó xưng bừa là cha chú, gọi đức vua ta là cháu con; mất đức ra oai, lại nhận liều là trời phật, coi nước Việt ta là tôi tớ. Tội ác chất chồng, giấu sao cho nổi? Những lời lăng nhục không thể nêu tường.

Chúng tụ tập bẩy đoàn, dam giở thói như chó kia cắn trộm; chúng lừa khi sơ hở, ngầm xua quân như lũ quạ tụm bầy. Đánh cướp Hoá châu, giết quân đồn thú. Kể tầy trời tội ác, chỉ hơn tháng sẽ dẹp yên. Kế đã chẳng thành, mưu kia càng vụng. Chết đã sắp tới, toi mạng hẳn rồi. Đã mù chẳng thấy gì, còn mở mồm nói láo. Kế đã cùng nên lòi quẫn, sắp làm phản phải thẹn thùng.

Rồi như loài cáo xiểm nịnh với Yên Kinh 4 ton hót để gièm pha người khác, định như giống tằm ăn lấn qua Tượng quận 5, tính toan đâm trước mặt sau lưng. Mong cột đồng dựng ở Hoành Sơn 6 , để quân Hán xuống đến Bặc Đạo 7. Rêu rao tố bậy, giem nhảm chẳng chừa. Lại vu cáo ta điều động binh sĩ muông người, sắp thôn tính cõi bờ triều Bắc 8 bảo ta như hai mặt trời cùng mọc, tự tôn là hoàng đế nước Nam, bảo là ta cướp mất lễ cống ngọc vàng, bảo là ta tranh mất giống voi cái trắng 9.

Coi khinh dân ta hơn là cỏ rác, nảy dã tâm sâu độc hại người; tưởng chiếm nước ta dễ tự chơi cờ, xương Bồng Nga còn hòng đến nhặt 10. Cứ coi mọi hành vi, lời lẽ của nó, đều là muốn đạp đổ tông miếu dòng giống nhà ta. Mưu kế sâu như vậy, tội ác nào không làm. Khiến nhà Minh ngờ vực, gửi sắc thư hỏi mấy năm liền, vì lũ giặc hung hăng, xe đổ cứ lần theo vết cũ. Gông đóng ngập tai cũng đáng, l o đến cháy dạ chẳng sai. Thế nguy như quạ đậu tổ cao, lại dám khinh thường triều sứ, nhìn hẹp tựa ếch ngồi đáy giếng, cả gan chế nhạo sắc thư.

Ngày một quá, tháng một hơn, kế nọ xướng lũ kia hoa. Cùng một duộc gây hoả loạn, coi bạo ngược chẳng hề gì. Ngập ngụa hôi tanh loài chó lợn, cướp ngôi giết vua, đuổi con cháu Bồ Đề 11 ra ngoài cõi. Nhảm tin Phật quỷ dựng tháp chùa, bịa điều họa phúc, cho dòng giống Trà Toàn được sinh sôi. Cấm mổ thịt làm khốn khó dân trời, cấm nấu rượu, việc tế thần phải bỏ. Con trai, con gái thảy đều lo vất vả chầu hầu, kẻ goá con côi, chịu mãi cảnh thiêu người, cắt mũi.

Dân Chiêm Thành thì nặng thuế thảm hình, người Thi Nại thì quan cao tước trọng. Đàn ông, đàn bà nó bắt làm nô lệ, tù tội trốn tránh của ta nó hết thảy bao dung. Dân lưu vong 12 phải chụm chân mà chịu oan, suốt cả nước muốn kêu trời nhưng không lối. Đứa ngủ trọ, nhà sắp bị đốt 13, càng giỏ trò gian, mạo xưng phong hoá; kẻ làm ác, trời không cho yên, vẫn thói hung tàn mà làm chính sự.

Tiểu nhân lên ngôi báu, nước lớn thành kẻ thù. Trong lòng vẫn nhòm ngó trẫm, ngoài mặt cống hiến giả vờ. Ví phỏng cáo kêu nơi đế lý 14 thì mới cam lòng, nào ngờ kiến họp đất Thần Châu 15 để hòng thoả chí. Ta buông lỏng, nó kéo đàn đến cướp, ta giương cung lại đuôi vẫy xin tha. Thực là kẻ thù của tông miếu xã tắc, là tai họa của sinh dân muôn đời. Nó nghĩ là roi dẫu dài không quất đến bụng ngựa 16 gió cuốn cơn không cuốn nổi lông hồng. Mang dã tâm gây loạn làm càn, thực phải tội đáng phải giết, đáng phải trị. Bậc hào kiệt nghe tin mà nghiến răng tức giận, người trung nghĩa thấy thế mà trong dạ đau thương. Nó đảo lộn hết lẽ thuỷ chung, trí cỏn con mà đòi mưu lớn. Ta điển chương phép tắc còn đó gây phản nghịch luật pháp không tha. Không ra oai thì nó không chừa, trừ tàn bạo man di cũng trị.

Trẫm thể lòng thượng đế, nối chí vua cha. Giết kẻ thù chín đời theo nghĩa Xuân Thu 17 định mưu kế vạn toàn cho yên đất nước. Cứu muôn dân thoát khỏi vòng điêu đứng, dẹp nước loạn đã trái đạo lâu năm. Đánh phản nghịch, cứu sinh dân, thánh triết phải tỏ bày uy vũ; trồng mầm nhan, nhổ cội ác, đất trời cũng lấy đó làm lòng.

Bởi vì Di, Địch từ xưa là mối lo cho nước, che nên thánh vương khi trước, cung nỏ phải ra oai. Cửu Lê loạn đức, hoàng đế phải dùng binh 18, Tam Miêu bất kính, Đại Vũ gọi quân sỹ 19. Tuy dụng binh là điều thánh nhân cực chẳng đã, nhưng lập pháp cốt để bọn ngoan ngu phải hay. Sương mù sao che nổi ánh mặt trời, giường mình há để kẻ ngoài nằm ngáy ?

Ta đã chọn hàng loạt tướng tài, đã mộ vô vàn quân giỏi. Tỳ hổ vạn người, thuyền ghe ngàn dặm. Binh sĩ trăm lần dưng cảm, người người chỉ một quyết tâm. Ai cũng nắm tay đua nhau lên trước, tuân lệnh đợi lúc ra tay. Nguyện xin đắp cồn chôn xác giặc, mong cho sử sách mãi ghi công. Ra quân có danh nghĩa, phạm tội quyết không tha.

Trẫm chỉ huy cờ võ, hiệu lệnh binh thần. Kính đem mệnh lệnh của trời, làm việc đánh giết kẻ ác. Bóng cờ rợp đồng nội, như mây cuốn như gió bay; lưỡi búa loáng trên không, tựa nắng chang, tựa sao chói. Dễ dàng như bóc mo nang, thuận lợi như bẻ cành mục. Giặc tận mắt nhìn, sấm sét gấp bưng tai nào kịp, quân đi trên chiếu 20 lửa bừng bừng vèo cháy mảy lông. Công một buổi sẽ hoàn thành, hận trăm đời sẽ rửa sạch. Lại vì dân trừ loài sâu độc, chẳng để giặc cho con cháu đời sau. Khinh Vũ Đế nhàm võ không thôi, khen Văn Vương mở mang bờ cõi 21.

Ôi ! Giặc cùng mổ dê không máu 22; nên học xưa tháng sáu ra quân 23. Cõi Nam thấy lợn lấm bùn 24 chẳng đợi bẩy tuần quy phục 25. Bá cáo trong nước, cho mọi người nghe." Ngày Tân Tỵ, mồng 7, vua tấu cáo ở Thái Miếu rằng :

"Thần là kẻ ít tuổi bất tài, vào nối nghiệp lớn, chỉ mong yên dân giữ nước đâu dám dùng nhảm việc binh. Chỉ vì giặc Chiêm Thành ngu xuẩn, nó điên cuồng nhòm ngó nước ta. Không sợ trời tạm bợ cho qua; với nước ta nó gây thù địch. Trước thì đánh cướp châu Hoá để hòng chiếm đoạt đất đai, sau lại sang báo nhà Minh, âm mưu diệt hết tông miếu. Là phường cha chó mẹ lợn nhuốc nhơ; làm việc cướp nước, giết vua bạo nghịch. Để vỗ cho Thi Nại béo no; nó dao thớt cắt xẻoTượng Quận. Chứa ác ngập trời.

Thần đã bàn bạc nơi miếu đường, lại lắng hỏi lòng dân. Mọi người đều cho rằng nó là loài rắn độc hung tàn, là mối lo cho sinh linh trong cõi. Phải kíp đem quân hỏi tội. Giáp binh rầm rập kéo ra ngoài cõi, uy quyền mảy may không mượn tay ai.

Ngày Canh Thìn mồng 6 tháng này, lệnh sai Chinh Lỗ tướng quân Lân quận công Đinh Liệt, Phó tướng Kỳ quận công Lê Niệm đem 10 vạn thuỷ quân đi trước.

Ngày 16 Canh Dần, thần đốc xuất 15 vạn quân tiếp sau. Tiến sâu vào đát giặc, không bỏ lỡ thời cơ. Trên là nối chí căm thù của tổ tông ông cha, dưới lo cứu nguy cho muôn vàn lưu dân điêu đứng, tính mưu kế cho con cháu, diệt kẻ thù của tổ tông.

Cúi mong anh linh của các thánh ở trên trời phù hộ cho, để khi dàn quân bày trận được biển lặng gió im. Quân ta trổ oai phong hùm gấu, xác giặc chất thành đống kình nghê 26. Khi yêu ma quét sạch, chốn thanh miếu 27 cáo thành. Thu công bình định được mau; nhờ ở thánh thần giúp đỡ. Thần kính dâng bản tâu lên."

Sommaire de la rubrique

Haut de page